Horizontaal toezicht in verticale verhoudingen
Het waren mooie gedachten: goed overleg tussen de Belastingdienst en de Belastingplichtige. Elkaar vertrouwen, tevoren overleg voeren over zaken waar je het achteraf best eens over oneens zou kunnen zijn, snelle afwikkeling van aangiften, minder boekenonderzoeken en een minder zware belasting van de rechtelijke macht. Ik heb het over horizontaal toezicht.
Waar zijn we elkaar kwijt geraakt..
Ik werkte in een fiscale praktijk en kreeg visite van een ambtenaar die mij kwam uitleggen waarom het als belastingadvieskantoor een goed idee was om deel te nemen aan horizontaal toezicht. Ik denk dat het 2016 moet zijn geweest. Ik herinner me dat we zeer geïnteresseerd waren en ook wat koudwatervrees hadden.
Op een Belastingconsultendag, georganiseerd door de Belastingdienst, werd zwaar ingezet op voorlichting over Horizontaal Toezicht (HT).
De laatste jaren hoor ik er bijna niemand meer over. De laatste wetenschappelijke publicaties die ik heb kunnen terugvinden dateren alweer van een paar jaar geleden. Gisteren mailde ik mijn Fiscount (www.fiscount.nl) collega’s: Hoe loopt het nu met HT? Eigenlijk werd mijn indruk bevestigd, dat er nog maar heel weinig ruchtbaarheid is en het een zachte dood lijkt te sterven.
Evaluatie
Overleg tussen mijn beroepsorganisatie, de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs (www.nob.net) en de Belastingdienst over horizontaal toezicht leverde in 2019 de volgende opmerkingen op:
- Het is onvoldoende kwantificeerbaar en kwalificeerbaar wat de (wederzijdse) voordelen van het HT zijn voor belastingplichtige en Belastingdienst.
- Er is onevenwichtigheid waar het gaat om (transparante) informatievoorziening tussen belastingplichtige en fiscus.
- Het is onduidelijk wat een adequaat fiscaal beheerssysteem van een belastingplichtige (Tax Control Framework) inhoudt en wat een adequaat kwaliteitssysteem van een financieel dienstverlener en aangepast toezicht betekent.
- Als gevolg van het voorgaande is het lastig de samenleving (transparant) inzicht te verschaffen in de werking van het HT.
- Het risico van een negatieve perceptie (zogenoemde “sweethart deals”) blijft hierdoor bestaan.
Verticale relatie
In het tijdschrift Fiscaal Ondernemingsrecht, verwoordde Prof. Dr. J.A.G. van der Geld het in 2009 reeds kort en bondig: “De fiscale relatie tussen belastingplichtige en belastingdienst is in eerste en laatste instantie een verticale. De fiscale wet- en regelgeving is ook gebaseerd op een verticale relatie. Een belangrijk vraagpunt is hoe de op een verticale relatie gebaseerde wet- en regelgeving zich verhoudt tot de afspraken gemaakt onder de vlag van horizontaal toezicht.”
Een verticale relatie is primair een machtsconstruct. De bovenliggende partij kan van de onderliggende partij vragen iets te doen of te laten. Dat vragen kan juridisch worden afgedwongen op straffe van boeten of zelfs hechtenis.
Dat maakt de positie van de Belastingplichtige en zijn adviseur er een van jezelf te weer stellen tegen een zeer machtige Belastingdienst. De vraag is dan in hoeverre horizontaal toezicht mogelijk is als niet tegelijkertijd de eenzijdige verticale relatie wordt doorbroken of ten minste onder omstandigheden wordt verzacht. Ook deze vraag opperde Van der Geld al in hetzelfde artikel:
In dat kader verdient ook aandacht de van meerdere zijden geuite kritiek dat in de afgesloten handhavingsconvenanten een regeling voor het beslechten van geschillen (zoals mediation) node wordt gemist.
Een convenant suggereert geven en nemen van beide partijen. Maar krijgt de belastingplichtige niet een ’tegenprestatie’ (een snelle, fatsoenlijke behandeling) die ook zonder horizontaal toezicht normaal zou moeten zijn? Is er met horizontaal toezicht geen sprake van een ‘offer you can’t refuse’ dat door belastingplichtige slechts aanvaard wordt omdat hij geen reëel alternatief heeft vanwege de in wezen verticale relatie?
Bouwen aan betere verhoudingen
Met Fiscount zijn we een van de 5 initiatiefnemers voor het Manifest Stappen in Conflictbemiddeling Stappen in Conflictbemiddeling. Persoonlijk zet ik met hart en ziel in voor verbetering van de relatie tussen de Belastingdienst en de burger, daar zou horizontaal toezicht een prominente rol kunnen spelen. Op dit moment zet ik mij in voor een opleiding Fiscale Mediation die zowel voor de adviseur als de Belastingdienst acceptabel is. Ik geloof namelijk dat we écht moeten leren luisteren naar elkaar en elkaar’s belangen om zo op basis van meer horizontale verhoudingen tot een goede relatie tussen de burger en de overheid te komen.
Voor informatie over (fiscale) mediation, begeleiding of opleidingen neem gerust contact met me op: 06-20577579 of quintus@fidiation.nl.
