Fiscale mediation: En nu de stap voorwaarts!
Met een rechterlijke macht die steeds meer moeite heeft om in de stroom van geschillen tijdig, adequaat en correct te beslissen neemt de vraag naar alternatieve vormen van geschilbeslechting toe. Sinds eind jaren ’80 passen we in Nederland mediation toe en op een beperkt aantal rechtsgebieden is dat succesvol gebleken. Met name echtscheidingen, arbeidsgeschillen (exitmediation) en burenruzies zijn bekende terreinen waar mediation succesvol wordt toegepast. Nu is het de tijd voor de ontwikkeling van mediation op andere rechtsgebieden, dat vraagt wellicht ook om een andere mediator.
Dertig jaar geleden was “de uitvinding” van mediation een zegen. Wanneer de emoties losgemaakt kunnen worden van de inhoud van een conflict ontstaan nieuwe en creatieve mogelijkheden om tot oplossingen te komen en nieuwe vormen van omgang met elkaar te bedenken. Veel projecten om mediation toe te passen zijn er geweest, soms succesvol soms minder succesvol. Inmiddels heeft mediation een vaste plaats in de echtscheidingspraktijk, het arbeidsrecht (exitmediation) en in de sfeer van burenruzies.
Mediation en overheid is een lastig verhaal. Soms gaan projecten goed maar soms is er veel weerstand om mediation toe te passen. Dat is ook wel begrijpelijk. Neem bijvoorbeeld mijn vak: fiscale mediation. De Belastingwet kent veel bevoegdheden toe aan de Belastingdienst waaraan de belastingplichtige moet gehoorzamen. Denk aan het toestaan van (langdurige) boekenonderzoeken, het inspecteren van onroerend goed en het doen van onderzoek bij derden over jouw belastingpositie. Vanuit het oogpunt van handhaving allemaal heel logische bevoegdheden. Tegelijkertijd hebben we gezien in de toeslagenaffaire tot welke onmenselijke situaties deze bevoegdheden kunnen leiden. Toepassing van fiscale mediation op basis van meer gelijkwaardigheid kan de veilige positie van de belastinginspecteur als mechanisch toepasser van wetgeving veranderen en dat kan op weerstanden stuiten.
Juist in het fiscale recht is fiscale mediation nodig, maar dat zal een andere instelling van de Belastinginspecteur vragen. De Belastinginspecteur zal niet langer op zijn machtspositie kunnen rusten: Ik ben de baas en ik beslis op basis van mijn wetsinterpretatie! De nieuwe Belastinginspecteur zal -doordrongen van het overheidsbelang (namelijk een eerlijke toepassing van de belastingwet)- het recht moeten vinden in een steeds diverser wordende samenleving. Dat vergt iets anders dan massaal algoritme-gestuurde vragenbrieven en – aanslagen verzenden. De Belastinginspecteur zal zijn of haar eigen “mens-zijn” mee moeten nemen naar het werk. Dat is wat de moderne samenleving vraagt.
Ook de fiscale mediator is een ander type mediator dan dat we gewend zijn. Een fiscale mediator weet hoe de fiscale wetgeving werkt, zodat bij de belastingplichtige geen valse verwachtingen worden gewekt. Fiscaal recht vindt nu eenmaal de basis in de Wet en die moet op correcte wijze worden uitgevoerd, in de wetenschap dat al het recht nu eenmaal interpretatie naar een concrete situatie vergt. Doel van alle partijen aan een fiscale mediation zal altijd moeten zijn: een juiste toepassing van de belastingwet, recht doende aan de specifieke feiten en omstandigheden waarin een (groep van) belastingplichtigen zich bevindt.
We zullen moeten gaan bewegen. Belastingdienst, mediators, opleidingsinstituten, beroepsorganisaties….. Maar als het ooit de tijd was om tot een beter en meer rechtvaardige toepassing van de belastingwetgeving te komen, dan is het nu wel.
Met 5 relevante organisaties hebben we onlangs een manifest aangeboden aan de politiek. Hierin pleiten we voor een duurzame plek van conflictbemiddeling in de Nederlandse samenleving en het rechtsbestel. Dat is nodig…….hard nodig! Dit is de start van een vernieuwende wind in geschilbeslechting: Op weg naar moderne en geëmancipeerde vormen van geschiloplossing!
